Genel Özellikleri
Dünyada ve Türkiye’de süs bitkileri üretimi ve pazarlaması son 40 yılda çok hızlı bir gelişme ve değişim içerisinde olmuştur. Gelişmiş ülkelerde yeni teknik ve teknolojiler devreye girerken Afrika, Güney Amerika vb. gelişmekte olan ülkeler iklim ve ekolojik avantajlarını süs bitkileri üretiminde kullanarak ülke ekonomilerine önemli katkılar sağlamıştır. Hollanda’da Rabobank tahminlerine göre, dünyada süs bitkileri endüstrisinin getirisi 50 milyar dolardan fazladır. Bu toplam içerisinde kesme çiçekler 24,7 milyar dolar ile ilk sırayı almaktadır. Saksılı bitkiler 14.3 milyar dolar, ağaç ağaççıklar 7.6 milyar dolar çiçek soğanları 0.9 milyar dolar ve diğer üretim materyalleri (tohum, çelik, doku kültürü vb.) 1.6 milyar dolar değerinde olduğu tahmin edilmektedir.

Dünyadaki Gelişmeler
Kesme çiçek ihracatçısı önemli ülkeler; Avrupa’da Hollanda (%59), Güney Amerika’da Kolombiya (%12) ve Ekvator, Afrika’da Kenya, Zimbabwe, Zambiya, Asya’da Tayland sayılabilir. Saksı çiçeği ihracatında ise Hollanda (%48),Danimarka(%16), Belçika(%10) ilk sıralarda yer almaktadır. Gelişmekte olan bazı ülkeler 1970 yılından sonra süs bitkileri, özellikle kesme çiçek üretim ve ticaretinde önemli gelir sağlamışlardır. Kolombiya, İsrail, Kenya önemli örneklerdir. Kesme çiçek ihracatı gelişmiş olan ülkelerin önemli özelliklerinden birisi mal satabilecekleri gelişmiş ülkelere komşu olmalarıdır. Hollanda, Almanya pazarını kullanarak; Kolombiya, ABD pazarını kullanarak çiçek ihracatlarını geliştirmişlerdir. Diğer önemli bir özellikleri ise uygun iklim koşullarıdır. Kuzey yarım kürede yoğun kış yaşanan aylarda Afrika ve G. Amerika ülkeleri, yaz dönemi yaşamakta; gül, karanfil gibi bazı ürünleri kolayca yetiştirerek Kuzey Yarım Küredeki gelişmiş ülkelere ihraç edebilmektedirler. Bu iki özellik ucuz iş gücü ve Avrupa’nın teknolojisi ile birleşince; kesme çiçek ihracatı bu ülkeler için önemli bir gelir kaynağı olmaktadır. Kesme çiçek üretiminde gelişmekte olan ülkeler ile rekabet edemeyen Batı Avrupa ve ABD üreticileri çareyi ürün patentleri değiştirmekte bulmuşlar ve teknoloji gerektiren ıslah ve damızlık üretimi (meristem kültürü), saksı çiçekleri üretimi ve dış mekân süs bitkileri gibi ürünlere kaymışlardır.

Türkiye’ deki Gelişmeler 

Türkiye’ deki süs bitkileri üretiminin başlangıcı 1940’lı yıllara kadar gider. Önceleri İstanbul civarında ve Adalar’da başlayan çiçek üretimi, daha sonra Yalova’da gelişme göstermiştir. 1945 yılında üreticilerin kooperatif çatısı altında birleşerek ürünlerini pazarlama kolaylığı bulmaları çiçek yetiştiriciliğini cazip duruma getirmiştir. 1955 yılında diğer çiçekçilik kooperatifi kurulmuş ve her iki kooperatifte çiçekçiliğin gelişmesine önemli katkılarda bulunmuştur. 1970’li yıllarda çiçek yetiştiriciliği İzmir’de başlamış ve gelişmiştir. O yıllarda çiçek yetiştiriciliği sebzeden daha karlı görünüyordu; bu nedenle çiçek üretimi, İzmir’de daha hızlı gelişti. 1985 yılında iki önemli olay Türkiye çiçekçiliğine damgasını vurdu. Birincisi Antalya’da İsrail teknolojisi ile 40 dekar alanda üretilen kesme çiçekler, ihraç edilerek 1 milyon dolar gelir elde edildi. Bu durum Türkiye’de bazı düşünceleri de değiştirdi. “Çiçek lüks tüketimdir, olmasa da olur.”, düşüncesi yıkıldı; çünkü 1980’li yıllarda Ziraat bankası serada sebze yetiştirene kredi veriyor, fakat çiçek yetiştirene kredi vermiyordu. 1985 yılında ikinci önemli olay saksı çiçeği ithalatının serbest bırakılmasıyla Türk tüketicisinin o güne kadar sınırlı olan türler dışında dünyanın en güzel saksı çiçekleriyle tanışması oldu. Çok değişik ithal saksı çiçekleri iç piyasada kesme çiçek satışlarını önemli derecede azaltmıştır. Bu durum 1990 yılına kadar devam etmiş 1990 yılından sonra sınır ticaretiyle Bulgaristan, Romanya ve Rusya’ya yapılan ihracat, özellikle standart karanfil üretimini tekrar canlandırmıştır.

Türkiye’de Süs Bitkilerinde Kayıt Verileri ve Kayıt Sistemi

Türkiye’de 50 yıldır süs bitkileri yetiştiriciliği yapılmasına karşın süs bitkileri üretim miktarı ve üretim alanları Devlet İstatistik Enstitüsü tarafından yayımlanan Tarımsal Yapı İstatistikler içinde yer almamaktadır. Tarım İl Müdürlükleri de bu konuda ayrı çalışma yapamamaktadır. Diğer taraftan süs bitkileri üreticileri vergi vb. kaygısıyla yetkililere doğru bilgilerde vermemektedir. Gelecek için sağlıklı projeler yapabilmek ve süs bitkileri politikaları oluşturabilmek için süs bitkileri konularında ( üretim alanları, üretim miktarları, üretilen tür ve çeşitler vb.) sağlıklı verilere mutlak gerek vardır. ¾ 2004 yılında Türkiye’nin Kesme Çiçek Sektörü: Tüm dünyada olduğu gibi süs bitkileri sektörü içinde ticareti en fazla yapılan grup kesme çiçeklerdir ve sektörün itici gücünü oluşturmaktadır.

Kesme Çiçek Üretim Alanları:

Türkiye’ deki kesme çiçek alanları incelendiğinde kesme çiçek üretiminin Marmara ölgesinde Yalova, Ege Bölgesinde  İzmir, Akdeniz Bölgesinde Antalya ve Mersin civarında yaygın olduğu; Karadeniz Bölgesinde de Samsun civarında yayılmaya başladığı görülür. Yalova, Mersin, Samsun ve  İzmir de genellikle iç pazara yönelik, Antalya ise dış pazar için üretim yapmaktadır. İzmir ve Yalova aynı zamanda sınır ticaretiyle satış yapanlara başta karanfil olmak üzere diğer süs bitkilerini sağlamaktadır.

Kesme Çiçek Üretim Miktarları:

Türkiye’de üretilen kesme çiçek miktarları konusunda da sağlıklı veriler olduğu söylenemez. Üretim miktarları kooperatiflerin satışları ( iç pazar) ve ihraç edilen miktarlar (dış pazar) toplamı şeklinde tahmin edilebilir. Kooperatiflerin satış rakamları 231 milyon dal (1998) olarak verilmiştir ve ihracatçıların resmi kayıtlarından da 1998’de 175 milyon dal çiçek ihracat edildiği bilinmektedir. Bu durumda toplam kesme

çiçek miktarının 406 milyon dal olduğu tahmin edilmektedir.

Kesme Çiçek Dış Ticareti

Kesme çiçek ihracatı ilk kez 1985 yılında yapıldı. O yıllarda hızlı bir artış gösterilmesine rağmen, zamanla bu artış  hızı durakladı ve geriledi. Krizler 2000 ve 2001 yılındaki ihracatı olumsuz etkiledi. Ancak 2002 yılından sonra ihracatta tekrar bir yükselme trendi görülmektedir. İhracatta önemli bir olumsuzluk tek ürün (sprey karanfil) , ve tek ülke (İngiltere) ye bağlı bir ihracat yapısı ihracatın gelişmesini engellemiştir. Ancak bu yapı değişmektedir. 2004 yılında Hollanda, Japonya, Rusya gibi ülkelere de ihracat yapılabilmiştir. Sprey karanfil yanında standart (kelle) karanfil ve gerbera devreye girmiştir.

Kesme Çiçeklerin Sınıflandırılması

Kesme çiçeklerin süs bitkileri içinde özel bir yeri vardır. Kesme çiçekler kesilerek toplanan, buket, sepet ve çelenk yapımında kullanılan çiçeklerdir. Kesme çiçekler, dünyada en çok satılan ve ticareti en fazla yapılan süs bitkileridir. Dünya süs bitkilerinin ticaretinin yarısı, kesme çiçeklere aittir.

Çoğaltma durumlarına göre kesme çiçekler dört gruba ayrılır.

- Soğanlı kesme çiçekler 

- Aşı, çelik veya doku kültürü ile çoğaltılanlar 

- Tohumdan çoğaltılanlar 

- Kesme yeşillikler

Soğanlı Kesme Çiçekler:

Bu çiçeklerde çoğaltma, genellikle toprak altındaki soğan, yumru ve rizomlarla olur. Lale, lilium, frezya, glayöl ön sırada yer alır.

Aşı, Çelik veya Doku Kültürü ile Çoğaltılanlar:

Bunların çoğaltılması genellikle köklendirilmiş çelikler veya aşı ile olur. Kesme gül, karanfil,

kasımpatı ve gerbera böyle çoğaltılan çiçeklerdendir.

Tohumdan Çoğaltılanlar:

Bu gurupta yer alan çiçekler genellikle tohumdan yetiştirilir. Şebboy, lisianthus, hüsnüyusuf, statis ve aster önemli olanlardır.

Kesme Yeşillikler:

Bu grupta yer alan çiçekler genellikle çelik ve tohumla yetiştirilir. Yetiştirilme amaçları tek başlarına kullanılmaları değil aranjmanlarda dolgunluğu sağlamaktır. Cipso, kuşkonmaz, trakelyum, solidago önemli olanlarıdır. 

Kesme Çiçeklerde Zamanlama 

Kesme çiçekler içinde her çiçek türünün istekleri, yetiştirme yöntemleri ve ekim zamanları farklıdır. Bununla birlikte hepsi için geçerli olan bir nokta vardır:  Kesme çiçekler genellikle kış aylarında (kasım-mayıs arası) yüksek fiyatla satılır. Bu nedenle kesme çiçekleri kış aylarında çiçek kesecek şekilde yetiştirmek gerekir.  Birçok çiçek türünde dikimden veya uç kırımından sonra çiçek kesilmeye kadar geçen zaman araştırmalarla belirlenmiştir. Bu nedenle ekim-dikim işlemleri bu  şekilde programlanır. Lale, frezya, iris gibi bazı soğanlı bitkilerin, soğanları özel sıcaklıklarda muamele edilerek, normal mevsimden 1,5-2 ay önce çiçek açması sağlanır.  Örneğin, karanfil fideleri ocak-şubat aylarında dikilirlerse, bunlardan ilk el çiçekler temmuzda, ikinci el çiçeklerde şubatta kesilir. Mayısta dikilirlerse ilk el çiçekler eylül-ekim aylarında, ikinci el çiçekler ise mart–nisan aylarında kesilir. Glayöl soğanları dikiminden 2,5-3 ay sonra çiçek açar, frezya soğanları eylül ayında dikilir ve aralık başından itibaren 3 ay boyunca sera ortamında 15 derece tutulursa (ısıtılırsa) şubatta çiçek açar, sera ısıtılmazsa mart ortası–nisan başında çiçek açar. Eylül ayında dikilen kasımpatı fidelerine 4-5 hafta günde 4 saat ek  ışık verilirse çiçekleri şubat ayında açar. Lale soğanları  ağustos ortasından kasım ortasına kadar 50 derecede tutulur ve kasım ortasında dikilirlerse çiçekleri aralık ve ocak aylarında açar.  Bu şekilde pek çok uygulama ile kesme çiçeklerin çiçek açma zamanları ayarlanabilir. Kesme çiçek yetiştiriciliğinde çiçek açma zamanlarını ayarlamak çok önemlidir.

Kesme Çiçeklerin Yetiştirilme Yerleri 

Kesme çiçekler genellikle plastik veya cam örtülü seralarda yetiştirilirse de iklimin uygun olduğu zamanlarda ve yaz aylarında açık tarlalarda da yetiştirilir. Açık alanda yetiştirilen kesme çiçeklere glayöl, statis, hüsnüyusuf bitkilerini örnek verebiliriz.

Kesme Çiçeklerin Toprak İstekleri

Kesme çiçeklerin yetişeceği topraklar, milli-tınlı ve süzek olmalıdır. Toprağın asitliliği pH 6,5–7,5 arasında yani nötre yakın olmalıdır. Organik maddece zengin çiftlik gübresi (yanmış ahır gübresi) bol olmalıdır.  Azot, fosfor, potasyum, kireç ve diğer mikro besin maddeleri dengeli olmalıdır. Noksan olan maddeler tamamlanmalıdır.  Toprağın drenajı mutlaka iyi olmalı ve verilen fazla su ortamdan uzaklaştırılabilmelidir. Kesme çiçekler, en iyi su durmayan yerlerde yetiştirilir.

Toprak Hazırlığı 

Kesme çiçek yetiştirmeye uygun olan topaklarda toprak, iyi şekilde sürülerek veya bel ile işlenerek kabartılmalıdır. Yabancı otlar, kökler temizlenmeli, kesekler parçalanmalıdır. Temel gübre olarak verilmesi gereken potasyumlu, fosforlu gübreler ve çiftlik gübresi çapalamadan önce verilerek çapa makinesi (rotovatör) ile toprağa karıştırılmalıdır.  Eğer yeni sera kurulacak ise önce toprak sürülmeli daha sonra sera kurulmalıdır. Sera önceden kurulmuş ise toprak işlemesinden sonra dikim için tavalar ve yolların yapımına geçilir.  Sera içinde tava ve yolları planlanırken tavalara genellikle 1.0–1.2 m genişlik ve 20-30 m uzunluk verilir. Tavalar arasında yollar ise 0,5 m genişlikte olmalıdır. Yollar ve tavalar iplerle ayrılır, tavalar tırmık ile tesviye edilir ve dikime hazır hale getirilir.  Dikilecek olan fide veya fidanlar, uygun aralıklar verilerek tavalara dikilir ve hemen can suyu verilir. Tavalara danaburnu için hazırlanmış kepekle karıştırılmış yem serpilir.  Buradaki önemli nokta, dikimden önce hastalık ve nematodlardan şüphe ediliyorsa toprak ilaçlaması yapılmalıdır. Gerbera gibi hastalıklara duyarlı bitkiler dikilecek ise toprak ilaçlaması mutlaka yapılmalıdır. Toprak ilaçlaması ile topraktaki hastalık etmenleri, nematodları ve yabancı ot tohumları öldüğü için dikilen bitkiler daha rahat büyür.

Dikim Sonrası Bakım İşlemleri 

Kesme çiçeklerin bakım işleri arasında sulama, gübreleme, ilaçlama başta gelmektedir. Bunların yanında yazın seraların gölgelemesi, kış aylarında da don olaylarının önlenmesi ve seraların havalandırılması da yapılmaktadır. Yazın gölgeleme ile sera içi sıcaklık azaltılır, kışın havalandırma ile sera içindeki durgun ve nemli hava dışarıya atılarak bitkilerin daha rahat büyümeleri sağlanır. Aynı zamanda bazı hastalıkların gelişmesi önlenmiş olur.  Kesme çiçek yetiştiriliciliğinde sulama önemlidir. Toprağa fazla su vermeden, toprağın azar azar ve sık sık sulanması bitki köklerinin daha iyi gelişmesini sağlar. Sulama suyu ile yapılacak gübreleme ise, bitki gelişiminin düzenli olmasını sağlar. Bu nedenle seraların sulanmasında genellikle damla sulama sistemleri kullanılır.  Çeşitli hastalık ve zararlılar diğer bitkilerde olduğu gibi kesme çiçeklerde de görülür. Bunlara karşı bitki koruma uzmanlarının önereceği kimyasal ilaçlar kullanılır. Ancak topraktan gelebilecek hastalıklara karşı dikimden önce toprak ilaçlanması yapılmalıdır.

Hasat, Boylandırma, Demet yapma, Su Çektirme ve Ambalaj 

Çok zor şartlarda yetiştirilen kesme çiçekler, kesilip boylandırıldıktan sonra 5–10 veya 20 tanesi bir araya getirilip bağlanarak demet yapılır. Hazırlanmış demetler içinde su bulunan kovalara yerleştirilerek 2–4 saat su çektirilir. Böylece satışa kadar pörsümeden canlı kalmaları sağlanır. Su çektirilen çiçekler kutularına yerleştirilerek çiçek borsasına yani mezatlara gönderilir. Çiçeklerin boylandırılarak demet yapılması ayrı bir özen gerektirir. Birinci kalite çiçeklerin arasına 1–2 bozuk çiçek dahi konulursa tüm demetin fiyatını düşürür. Demetler iyi bağlanmazsa dağılır ve fiyatı düşer. Hasatta çiçeklerin kesim devresi çok önemlidir. Tam olgunlaşmadan kesilen çiçekler iç pazarda satılmaz, çok geç kesilenlerin de vazo ömürleri kısa olur. Bu nedenle çiçekler, tam zamanında kesilmelidir.

Kesme çiçeklerde kesim zamanı türlere göre değişmektedir. Gül, tam açılmadan, gonca halinde kesilir. Lilium, glayöl, lale, iris gibi çiçekler, renk görüldüğü zaman hemen kesilmelidir. Karanfiller renkli yaprakları tam açıldığı zaman kesilir. Ancak ihracat için kesilecek karanfiller daha erken, fırça döneminde kesilmelidir.  Demetlerdeki çiçek sayıları her çiçek türünde farklıdır. Gül ve karanfiller 20 tanesi bir arada bağlanır. Lale, frezya, glayöl gibi çiçekler 10 tanesi bir arada bağlanır. Liliumların iki tanesi, şebboy ve kasımpatılarının ise beş tanesi bir demet olur. Kesilip demet yapılan ve su çektirilen çiçekler plastik çiçek kutularına yerleştirilir. Çiçekleri kutulara koymadan önce kutu içine kâğıt serilir. Kutu, çiçekle doldurulduktan sonra üzerine de kâğıt kaplanarak kutunun kapağı kapatılır. Kutunun üzerine üreticinin adı ve kooperatifteki kod numarası yazılır ve kutunun gideceği (satılacağı) mezat adı da yazılarak kutular toplama merkezlerine bırakılır. Buradan kooperatiflerin kamyonları, kutuları alarak üzerinde yazılı mezada bırakır. Orada satılan çiçeklerin faturasını ve boş kutuyu bir gün sonra geri getirir. Üretici, faturadan malının kaça satıldığını öğrenir 1-2 ay sonra da parasını alır. Kesme çiçek üreticisi, malını bu  şekilde satabilmek için çiçek kooperatiflerinden birisine ortak (üye) olmak zorundadır.

Kaynak: Megep

Bu içerik  8874 defa okundu.