YETİŞTİRİCİLİĞİ

Çeşit Seçimi Domateste çeşit seçimini pazar istekleri, yetiştiricilik dönemi, yetiştiricilik yapılan bölgede zarar yapan hastalık ve zararlı etmenlerin varlığı gibi birçok faktör etkiler. Günümüz koşullarında F1 çeşitler yüksek verim, kalite ve hastalıklara dayanıklılık özellikleri ile ön plana çıkmışlardır. Ülkemizde örtü altında farklı dönemlerde yetiştiricilik yapılmakta ve bu dönemlerde de iklim özellikleri farklılık göstermektedir. Çeşit seçimi yapılırken verimli, hastalık ve zararlılara dayanıklı, kaliteli, Pazar isteklerine uygun ve yetiştirme dönemine uygun çeşitler seçilmelidir. Ana Ürün Dönemi Yetiştirme Dönemi Dikim tarihleri Hasat tarihi Çift Ürün Sonbahar Ağustos Eylül Kasım-Şubat İlkbahar Ocak-Şubat Nisan-Temmuz Tek Ürün Ekim Şubat-Temmuz Yetiştirme Tekniği Domates tohumu, yetiştiricilik yapılacak alana doğrudan ekilebildiği gibi, günümüzde yetiştiricilik; tohum sarfiyatının azaltılması, erkencilik sağlaması, düşük çimlenmeyi ve düzensiz çıkışı önlenmesi, toprak koşullarının tohumla ekime uygun olmaması, uygun tohum ekim mibzerlerinin yokluğu ve yazlık sebzeler için erken ilkbahar döneminde düşük sıcaklık risklerinden kaçınmak gibi nedenlerle fideler yetiştirilerek elde edilen hazır fidelerin, yetiştiricilik yapılacak alana şaşırtılması yoluyla yapılmaktadır. Fide yetiştiriciliğinde, genel olarak ( torf, perlit, vermikulit) veya (torf, perlit, toprak) veya (yanmış hayvan gübresi, kum, toprak) gibi karışımlar kullanılır. Yanmış hayvan gübresi, kum, toprak karışımında 1:1:1 oranı kullanılır. Torf, perlit, toprak karışımında 2:1:1 oranı kullanılmaktadır. Hazırlanan fide yetiştirme ortamları, viyoller veya plastik torbalara doldurulur. Fide yetiştirme materyali ile doldurulmuş fide torbalarının veya viyollerin iyice sulanması ve sonra tohum ekiminin yapılması gerekir. Tohumların 3-4 saat ıslatıldıktan sonra ekilmeleri çimlenmeyi kolaylaştırır. Tohumlar 1-3 cm. derinliğinde ekilmelidir. Tohum ekimini takiben tekrar hafifçe sulanması faydalıdır. Tohumların çimlenmesi için en uygun toprak sıcaklığı, 12-15 ºC olmalıdır. Bu sıcaklıklarda tohumlar 5-13 gün içinde çimlenir. Tohum ekiminden 5-7 hafta sonra elde edilen fideler asıl yetiştiriciliği yapılacak olan araziye dikilebilir. Örtü altı domates yetiştiriciliğinde kullanılan tohumların çok pahalı olması ve çiftçi şartlarında fide yetiştiriciliğinde tohum kaybının çok olması sebebi ile daha ekonomik bir yetiştiricilik için fide firmalarında temin edilen fideler vasıtası ile yetiştiricilik yapılmaktadır. Dikim Yerlerinin Hazırlanması ve Dikim Serada toprak hazırlığı yapılırken, toprak analizleri yapılıp gerekli taban gübreleri verildikten sonra son kez sulama yapılır ve toprak tava geldiğinde derin bir şekilde devirmeden sürüm yapılır ve dikim yerleri hazırlanır. Dikim tek sıralı düşünülüyorsa, 100x50, 80x50, 90x40 ölçülerinde; çift sıralı düşünülüyorsa, 120x(60x40), 100x(60X50) ölçülerinde ve kuzey-güney istikametinde yapılır. Dikim yapılacak fidelerin uygun büyüklüğü, 5-6 gerçek yapraklı olduğu dönemdir. Özellikle yaz aylarında dikim işlemi öğleden sonra veya bulutlu havalarda yapılmalıdır ki fideler fazla su kaybından zarar görmesin. Diğer bütün fidelerde olduğu gibi şaşırtmada en önemli konu can suyudur.

Gübreleme

Çiftlik gübresi, toprağa ve üzerinde yetiştirilecek ürünlere gerekli besin maddelerini sağlar. En önemli yararı, toprağı humus yönünden zenginleştirmesidir. Çünkü çiftlik gübresinde bulunan besin maddeleri, ticari gübrelere göre çok düşük oranlardadır. Bunun yanında, humusun sağladığı yararlar ise oldukça fazladır. Bu yararları şu şekilde sıralayabiliriz: • Humusça zengin olan toprakların işlenmesi daha kolay olur. • Toprağın su tutma ve havalandırma özelliği artar. • Toprağın mikroorganizma faaliyeti artırılır. Böylece bitkinin alacağı besin maddesi alımına yardımcı olunur. • Humusla fazla ağır ve killi topraklarla, hafif ve kumlu toprakların olumsuz yönleri giderilir ve sebze tarımına daha yararlı bir şekle gelmesini sağlar. • Toprakta besin maddelerinin tutunmasını sağlar. • Toprak tuzlanmasının önüne geçer. Tuzluluğu azaltır. • Az miktarda besin maddesi verir. Domates yetiştiriciliği için, ticari gübrelerin dışında, dekara önerilen çiftlik gübresi 3-5 ton’dur. Bu miktar çiftlik gübresi hiç olmazsa 2-3 yılda bir defa tarlaya verilmelidir. Ancak kullanılacak çiftlik gübresinin taze olmaması, en az bir yıl eskimiş yani yanmış olması faydalıdır. Yanmamış çiftlik gübreleri kullanılmamalıdır. 

Domateste ilk meyve büyümeye başlayıncaya kadar azotlu gübre uygulamalarına dikkat etmek gerekir. Bu aşamaya kadar bitkinin azot ihtiyacı düşüktür. Erken dönemdeki fazla azotlu gübreleme bitkilerin vejatatif olarak aşırı gelişmesine neden olurken meyve tutumunu azaltır. Domateste kaliteyi en çok etkileyen element potasyum olup, azot potasyum oranı en az ½ veya 2/3 düzeyinde tutulmalıdır. Domates üretiminde toplam azotun %10-30 u toprakta tutunması iyi olan fosforun %90-100 ü ve potasyumun %50-60 ı fide dikimi öncesinde taban gübresi olarak verilirken geriye kalan kısımlar üst gübre olarak tatbik edilir. Domates yetiştiriciliğinde iyi yanmış çiftlik gübresi de kuşkusuz diğer birçok üründe olduğu gibi domates de çok önemlidir.

Sulama

Serada domates yetiştiriciliğinde sulamaya çok dikkat etmek gerekir. Dengeli bir gelişme için bitki meyveye yatana kadar az fakat sık sulama yapılmalı meyve tutumundan itibaren su miktarı arttırılmalıdır. Can suyu bolca verilmeli daha sonraki sulamalar az olmalıdır. Bu, bitki kök gelişimini teşvik eder. Askıya Alma Serada domates yetiştiriciliğinde daha çok sırık çeşitler kullanılır. Tek başına dik büyüyemeyen domates bitkilerinin mutlaka askıya alınmaları veya bir herekle dik durmalarının sağlanması gerekir. Askıya Alma; 1-Bitkileri dik tutabilmek 2-Bitkilerin ışık gören yüzeyini arttırmak 3-Sere içindeki hava hareketini sağlamak 4-Verim ve kaliteyi artırmak 5-Erkencilik sağlamak 6- Bakım ve hasat işlemlerini kolaylaştırmak 7-Bitki ömrünü uzatmak için önemli bir uygulamadır. Askıda dikkat edilecek en önemli konu, özellikle meyveler oluştuğunda bitkilerin alacağı ağırlığı çekecek dirence sahip yapıların inşasıdır. Bu yapılara her bitki için ayrı ip bağlanır. İpler bitkiye 3. veya 4. yaprağın gövdeye birleştiği yerin altından gövdeyi boğmayacak şekilde bağlanır. Askıya alma işlemi bitkilerin elastik olduğu öğleden sonra yapılmalıdır ki bitkide yaralanmalar oluşmasın. Askıya alınan bitkilerin boyları aynı hizada olmalıdır. Bitkiler aynı hizada olamazsa aşağıda kalan bitkiler gölgede kalacağı için verimliliği düşecektir.

Budama

Örtü altı domates yetiştiriciliğinde yapılacak diğer önemli bir işlem, topluca budama denilen koltuk alma, yaprak alma ve uç alma işlemleridir. Domateste gövde ile yaprak sapı arasındaki gözlerde çıkan sürgünlere koltuk adı verilir. Bu sürgünlerin alınması işlemine de koltuk alma denir. Tek gövdeli olarak büyümesini istediğimiz bitkinin şeklini korumuş oluruz. Koltukların alınma devresi 5-15 cm boya eriştikleri zamandır. Erken koparıldıklarında yeniden çıkma ihtimalleri varken, geç koparıldıklarında hem boşa besin maddesi tüketmiş olurlar hem de bitkide açılacak yara yüzeyi artmış olacaktır. Koltuk alma işlemi bitkinin su içeriğinin yüksek olduğu sabah saatlerinde yapılmalıdır. Bu budama için gereken işçilik azaltacağı gibi koltukların bitkiden kolay ayrılması sebebi ile daha az yara tabası oluşur. Yaprak alma diğer bir budama şeklidir. Olgunlaşmaya başlayan salkımların altındaki yapraklar alınarak olgunlaşma hızlandığı gibi havalandırma ve ışıklanma da sağlanmış olur. Ayrıca yaşlı ve hasta yapraklarda alınır. Yapraklar aşağı doğru değil de yukarı doğru koparılmalıdır. Bir başka budama şekli de uç almadır. Bitkilerin fazla uzamalarını engellemek için uç alma işlemi yapılır. Uç alma işlemi, planlanan son hasat tarihinden kış aylarında 8-12 hafta, yaz aylarında 5-6 hafta önce bırakılacak son salkımın 3-4 yaprak üzerinden yapılır. Uç alma işlemi ayrıca bitkinin gelişmesini durdurarak meyvenin olgunlaşmasını hızlandırır. Domates bitkisi, sabahtan öğleye kadar su içeriği yüksek olduğu için daha kırılgandır. Bu sebeple bütün budama işlemleri bu aralıkta yapılmalıdır. Bu işçilik süresini ve yara tabakası oluşmasını azaltır. Budamada dikkat edilecek diğer önemli bir nokta ise budama yapılırken tırnak tabakası bırakılmamalıdır. Havalandırma Örtü altı domates yetiştiriciliğinde en önemli kültürel işlemlerin biride yetiştirme ortamın havalandırılması işlemidir. Güneşli bir günde dış ortam soğuk olsa bile örtü altı koşulları bitki için optimum iklim koşullarının üstüne çıkabilir. Örtü altı koşullarında hava oransal nemimin % 60- 90 arasında olması istenir. Hava oransal nemi optimum koşullardan aşağı düşerse verim ve kalite kayıplarına sebep olur. Üstüne çıkarsa hastalık ve zararlı yoğunluğu artar. Erken sonbahar veya geç ilkbahar da havalandırma ile ortam sıcaklıkları yeterli düzeye düşmeyebilir Bu dönemlerde gölgeleme materyalleri ile sera gölgelendirilmeli ve ortam sıcaklıkları düşmesi sağlanmalıdır.

HASAT

Serada Tek Ürün yetiştiriciliğinde Şubat ayında başlayan hasat, Temmuz ayına kadar sürer. Sonbahar yetiştiriciliğinde, Kasım ayı ortalarında başlar, Şubat ayı ortalarında biter. İlkbahar yetiştiriciliğinde ise Nisan ayından Temmuz ayına kadar sürebilir. Domatesin yeşilden kırmızıya kadar oluşan farklı olum dönemlerinde hasat edilebilmesi nedeniyle, hasat zamanı; pazara olan uzaklığa, yol durumuna ve tüketici istekleri gibi faktörlere bağlı olarak belirlenir. Hasat yapılırken dikkate edilmesi gereken en önemli konular şunlardır.

• Hasat yapan işçilerin hasadın nasıl yapılacağını bilmelidirler.

• Hasat havanın kuru ve serin olduğu sabah saatlerinde yapılmalıdır.

Domatesi hasat eden işçilerin elleri temiz olmalı ve hasat yaparken meyveyi fazla sıkarak zarar vermemelidirler. Hasat sırasında kullanılan kaplar, hasat edilen meyveye zarar vermeyecek şekilde yumuşak ve temiz olmalıdır. Hasat sırasında kullanılan taşıma kapları tamamen doldurulmamalıdır. Hasat edilen domatesler, taşıma kabına yavaş bırakılmalıdır. Hasat edilen domatesin toplandığı yer temiz olmalı ve direk güneş ışığı almamalıdır.

Bu içerik  15122 defa okundu.