Çay genellikle Yengeç ve Oğlak dönenceleri arasında, yıllık 1000-1250mm’ye kadar yağış alan yerlerde ve 10-30 °C sıcaklıkları arasında yetişir. Deniz seviyesinden 2400 metreye kadar olan yüksekliklerde yetişir. Çayın potansiyel tadının üretildiği çay bahçelerinde, çayın büyümesi için en iyi koşulların yaratılması adına büyük bir dikkat ve katkı gösterilmesi gerekmektedir. Bu da demek oluyor ki; bazı durumlarda gölge elde etmek için ağaç dikilmesi veya rüzgar siperi (güçlü rüzgarlardan gelecek hasarı engellemek için) yapılması özellikle Assam ovalarında gereklidir. Bitkiler yaklaşık bir metre aralıklarla satırlar halinde ekilirler. Çalıların genç tutulması ve toplayıcılar için uygun yükseklikte olması için her 4-5 yılda bir budanması gerekmektedir. Bu da “Toplama Tablosu” olarak bilinir. Bir çay bitkisi 50 – 70 yıl boyunca iyi çay üretebilir, fakat 50 yıldan sonra bitkinin verimi düşer. Böyle zamanlarda, fidanlıklardaki eski bitkilerle yeni bitkilerin yer değiştirilmesi gerekmektedir.

Gübreleme

Çayın gübrelenmesi için; organik ve kimyevi gübreler kullanılır. Organik gübrelerin başında ahır gübresi gelir. Bitki artıkları ile çaylıkların yüzeysel olarak örtülmesi de organik gübre olarak kabul edilir.

Ahır Gübresi: Toprağın su kapasitesini artırır, Su geçirgenliğini olumlu yönde etkiler. Suyun toprak yüzeyinden akmasına, buharlaşmasına ve verimli toprağın taşınıp götürülmesine engel olur. Toprağın kolay tava gelmesini sağlar. Kumlu topraklarda, toprak parçacıklarını birbirlerine bağlar. Killi topraklarda parçacıklar arasındaki bağı gevşeterek kök gelişmesi için daha uygun ortam hazırlar. Toprak havalanmasına olumlu etki yapar. Parçalanması sonucu oluşan karbondioksit ve organik asitler bitki besin maddelerini bitkiye yarayışlı hale getirir. Toprak sıcaklığını bitki gelişmesi için uygun duruma getirir. Toprak mikroorganizmalarının üzerinde de olumlu etki yaparak, toprakta biyolojik değişmelerin hızını artırır. Ahır gübresinin etkisi, giderek azalmak suretiyle, 3-4 yıl sürer.
 

Bitki Artıkları: Çaylıkların bitki artıkları ile örtülmesi,toprak ve su korunmasında etkili olur. Organik gübre olarak, bitki artıklarının yanında sap ve saman karışımı, orman ağaçlarının yaprakları, özel olarak bu amaç için yetiştirilmiş ot ve benzeri bitki materyalleri kullanılabilir. Budama artıklarının bahçeden atılmayarak, bahçeye serilmesi organik gübre olarak önem taşımaktadır. Toprağı güneşin ve rüzgarın olumsuz etkisinden korur. Toprağın çatlamasını önlediği gibi, yağmur damlalarının etkisi ile toprağın balçıklaşmasını da önler. Toprak yapısını düzelterek kök gelişmesi için uygun ortam hazırlar.

Kimyevi Gübreler: Kimyevi gübreler, bileşiminde bir veya birden çok bitki besin maddelerini ihtiva eden gübrelerdir. Öncelikle organik gübre tercih edilmelidir. Yeterli organik gübre olmaması durumunda, kimyevi gübreler kullanılır.
 

Çaylıklara Gübre Verilme Zamanı ve Miktarı

Çaylıklara 3-4 senede bir, dekara 3 ton ahır gübresi verilebilir. Ahır gübresi budamadan önce verilmelidir. Budanan çaylıklara Mart - Nisan, diğer çaylıklara ise Kasım - Aralık aylarında gübre verilebilir. Gübre çay ocaklarının arasına taç iz düşümü dikkate alınarak eşit kalınlıkta serilmeli ve hafif çapa yapılarak toprağa karıştırılmalıdır. Yapılacak çapanın derinliği 5 cm'yi geçmemelidir. Kimyasal gübreler çaylıklara toprak yüzeyine düzgün şekilde serpilerek uygulanır. Düz alanlarda kurulu çaylıklarda gübreler, bitkinin taç iz düşümü dikkate alınarak, daire şeklinde bitki etrafına serilerek verilmelidir. Meyilli alanlardaki çaylıklara da mümkün mertebe, gübreler eşit ve düzgün şekilde toprak yüzeyine serpilerek verilebilir. Dar teras yapılmış alanlardaki çaylıklarda ise gübreler, terasın iç ya da yukarı kısmına, toprak yüzeyine serpilerek uygulanır.

Gübreler hiçbir zaman çaylıkların üzerine serpilerek verilmemelidir. Bu şekilde yapılan gübreleme, çay bitkisinin yapraklarında zarar meydana getirmekte ayrıca, gübrenin büyük bir bölümü toprağa ulaşmadan, yağmurla yıkanıp gitmekte, bitki bu gübreden faydalanamamaktadır. Toprağa verilecek kimyasal gübre miktarı toprak analizleri sonucunda belirlenmelidir. Son yıllarda yapılan toprak analizleri sonucunda çay bahçelerinde kullanılacak en uygun kimyasal gübrenin 25:5:10 (N P K) terkibindeki kompoze gübre olduğu tespit edilmiş olup, her yıl dekara 70 kg kompoze gübre verilmesi önerilmektedir. Gübrelemeden evvel yabani otların sökülüp çıkarılmalıdır. Bir den fazla mevsim içinde dağıtarak gübre vermelidir.  Birinci gübre, ürün miktarını artırmak için mevsim başında, kökler faaliyete geçmeden Şubat/Mart aylarında, İkincisi, Mayısda ocakları kuvvetlendirmek için, Üçüncüsü Eylül ve Ekimde ürün artışı için Temmuzda verilebilir.

Budama

Budama; çalılaşmış, verimden düşmüş çay ocaklarının yeniden sürgün verim ve kalitesinin artmasına yardım etmektedir. Budamadan sonra gelişen taze sürgünler kalite unsurları bakımından zengin olduğu gibi, büyüme güçleri de yüksek olan sürgünlerdir. Bu sürgünlerden üretilen kuru çayda o nispette kaliteli olmaktadır.
Çay bitkisi doğada gelişmeye bırakıldığında ağaç şekline dönüşür. Böyle bir dudumda yaprak hasadı güçleştiği gibi, sürgün verimi de düşer. Bu nedenle çay bitkisi, toprağa yakın yükseklikte dallandırarak, düzgün bir toplama seviyesi ve bol sürgün oluşumunu sağlamak amacıyla budamaya tabi tutulur.

Budama Çeşitleri

Şekil Budaması

Üç yaşını doldurmuş ve dört yaşına girmiş çay fidanlarına uygulanan ilk budamadır. Çay fidanını dallandırıp ocak haline getirmeye yarar. Bu budama çay fidanının 3 yaşını dolduran seneyi takip eden Kasım-Aralık veya Mart aylarında yapılır. Budama yerden itibaren 20 cm yukarıdan yapılır. Bütün dallar aynı yüzeyden olmak üzere, keskin budama bıçağı ile kesilir. Kesik yüzey içten dışa doğru hafif meyilli olmalıdır. Bu durum yaranın erken kapanması ve çay fidanının dışa doğru dallanarak ocak halini almasına yardım eder. Budamaya tabi tutulan ocaklardan hemen hasat yapılmaz. Sürgünlerin 30 cm sürmesi, yani, yerden itibaren 50 cm seviyeyi alması beklenir. Bu süre Haziran 15'ini veya Temmuz'un ortalarını bulur. Böylece çay fidanlarının ocak haline gelmesine , fidan aralarının kapanmasına, otların büyümemesine, zeminde arzu edilen nemliliğin doğmasına, en önemlisi geniş toplama tablası oluşarak, ürün miktarının artması sağlanır.

Ürün Budaması
Şekil budamasından sonraki ilk hasadı izleyen hasat dönemlerinde ürün miktarı sürekli artış gösterir. Ürün toplanan çay ocaklarında hasada devam edilmesi, tabla seviyesinin her yıl ortalama 10 cm yükselmesine sebep olmaktadır. Bu durum, çaylıklarda gezme, hasat, gübreleme ve mücadele gibi işlemlerin uygulanmasını zorlaştırdığı gibi, çay ocaklarının tabla yüzeylerinin çalılaşmasına, filizlerin, kısa, kart ve hatta kör olarak teşekkül etmesine sebep olarak, çaylıkta verimin düşmesine yol açmaktadır. Bu şekildeki çaylıkları, yeniden canlanıp ürün miktarını artırmak ve kalite ürün elde etmek amacıyla budamak gerekmektedir. Ürün budaması, yerden 25 cm yükseklikten yapılır.

Çay ocağında ortadan çıkan dallar dipten kesilir. Ocağın kenarında sıralanan, dışa doğru düzenli açılma gösteren düzgün dallar bırakılır. Dışta kalan daların arasındaki bozuk şekilli zayıf dalların da dipten kesilerek çıkarılması gerekir. Ürün budaması yapılan bir çay ocağı, tepeden bakılınca çanak şeklinde görülür.
İlk ürün budaması yapılmış çaylıkta sürgünlerin topraktan yüksekliği 50 cm'yi bulunca hasada başlanır. İzleyen yıllardaki ürün budamaları bir önceki budama yüksekliğine 5 cm eklenerek yapılır.
Gençleştirme Budaması

Her ürün budamasında bir önceki budama seviyesine 5 cm eklenerek yapılması sonucunda tabla seviyesi gittikçe yükselir ve budama yüksekliği hasat tablası yüksekliğine eşit olur. Bu durumda, çay ocakları yerden 20 cm yükseklikten budanır. Bu budamaya gençleştirme budaması denir. Bundan sonraki budamalar ürün budamasının aynıdır.

Tabla Düzeltme (ÇIRPMA)
Hasat sonucunda toplama tablasında oluşan bozuklukların giderilmesi için uygulanan bir işlemdir. Ürün budaması ile uygun toplama tablası oluşturuluyorsa da, bazı obur dalların hızlı gelişme göstermesi ve hasat bozuklukları nedeniyle zamanla hasat tablasının düzgünlüğü kaybolur. Bu durum hem hasadı güçleştirir hem de ürün verimini olumsuz yönde etkiler.
Çırpma işlemi, çay ocakları uyanmadan ve yaşamsal işlevler başlamadan önce yapılmalıdır. Yöresel farklılık göstermekle birlikte, çırpma Kasım ve Aralık ayları ile Mart ayı içerisinde yapılabilir. Çırpmada tüm dalların kesilmesine gerek yoktur. Hasat tablasını kesen dallar bıçakla uygun şekilde kesilmelidir.

Budama Yapmanın Faydaları

Budama, çay fidanını dallandırarak kısa zamanda tabla oluşumuna sebep olur.
Geniş tabla yüzeyi oluşturarak ürün verimini artırır.
Ocak aralarını kapatarak yabancı otların büyümesine mani olur.
Budama, çalılaşmış, verimden düşmüş ocakların tazelenip sürgün veriminin artmasına yardım eder. Budamadan sonra büyüyen sürgünler kuvvetli ve taze olur. Bu sürgünlerden elde edilen kuru çay da kaliteli olur.

Budamanın Zamanı ve Zamansız Budamanın Zararları
Budamadan beklenen yayarın sağlanması için uygun zamanda yapılması önemlidir. Zamansız yapılan budama fayda yerine zarar getirir. Budama zamanı, bitkinin uykuya girdiği devredir. Bu dönem ülkemizde, havanın sıcak ya da soğuk olmasına bağlı olarak, Ekim ayı sonu ile Mart ayı sonu arasındaki dönemdir. Ancak uyku devresinin her ayı çaylıkların budanması için uygun değildir. Kış soğuk ve donları dışında kalan Kasım- Aralık ayları ile Mart ayı budama için en uygun zamanıdır. Bu aylar dışında, hasadın yapıldığı aylarda kesinlikle budama yapılmamalıdır.

Yazın Yapılacak Budamanın Zararları
Yaz mevsimi hasat mevsimi olduğu için, bu dönemde yapılacak budama ile bir sonraki ürünün alınamaz. Mayıs ve sonraki aylarda ocaklar ürün vermiş, bitki topraktaki besin maddelerinin bir kısmını kullanmış ve toprak nispeten yorgun düşmüştür. Böyle bir anda yapılacak budamadan sonra, çay ocaklarında kuvvetli sürgün gelişimi olmaz. Sürgünler kısa zamanda köre kaçar. Bitkiye su yürümesi ile birlikte, toprağa verilen gübre bitkinin gövde ve dallarına doğru hareket eder. Bu dönemde yapılacak budama ile bitki, besin elementlerinden yeterince yararlanamadan, besin elementleri kesilen dallarla birlikte atılır ve bu durumda hem emek hem de gübreye verilen para atılmış olur. Kasım, Aralık ve Mart aylarında ise besin maddeleri köklerde veya köklere yakın kalın gövde kısımlarındadır. Dolayısı ile bu dönemde yapılacak budamada böyle bir kayıp söz konusu değildir. Sonbaharda yapılan budamalar, hastalık ve zararlılara ait yumurta ve çoğalma yapılarının faaliyete geçmeden temizlenmesine yardımcı olur. Çaylıkların budama yerine, yakılması çaylıklara büyük oranda zarar vermekte ve böyle çaylıklardan ürün alınması mümkün olmamaktadır.

Budanan Çaylıklarda Hasat

Çay bahçelerimizde budamadan beklenen yararın sağlanarak bol ve kaliteli ürün alınması için ürün toplama mutlaka tekniğine uygun yapılmalıdır. Budanan ocaklarda oluşan yeni sürgünlerin iyi gelişip güçlenmesi için Haziran ortaları veya Temmuz'un ilk haftasına kadar büyümeye bırakılır. Toprak seviyesinden ortalama 45-50 cm yüksekliği aşan sürgünlerin uçları elle koparılarak hasat yapılır. Bu seviyenin altında kalan, yanlara doğru gelişen dal uçlarına dokunulmaz , bunların da aynı yüksekliğe erişmesi beklenir. Bu şekilde geniş bir ürün toplama tablası oluşturulur. İlk hasadı izleyen hasat dönemlerinde ürün miktarı sürekli artar. Ocak üzerinde oluşan gevrek, dolgun tomurcuklu ve güçlü sürgünler kaliteli kuru çay işlemeye en uygun olan üründür. İkinci ve üçüncü sürgün dönemlerinde de tabloya uygun hasat yapılması sonucu ocak üzerinde taze yapraklar bırakılmış olacaktır. Çay bitkisinin beslenmesinde etkin olan yıllık taze yapraklar çay ocağının kısa zamanda, güçlenmesine hizmet eder. Bu ocaklardan 4. sürgün döneminde de bol ve kaliteli ürün almak mümkün olur. Tekniğe uygun toplanan ocaklarda; budamanın 2. yılında verim, budama yılındaki kaybı telafi ederek budama öncesi alınan ürün miktarının da üstüne çıkar. Taze sürgünleri, dipten makasla tamamen kesilerek, yanlış hasat edilen çay bitkisinde toplama tablası küçülecek ve ocak araları kapanmayacaktır.Taze yaprak bırakılmadan yapılan yanlış ve derin hasat sonucu çay bitkisi kısa zamanda çalılaşarak verimden düşecektir. Çalılaşan ocaklardaki sürgünler gelişemeyecek, köre yönelip kartlaşacak, niteliksiz olacaktır. Bu şekilde toplanan ocaklarda budamadan beklenen yarar sağlanamayacak, verim ve kalitedeki düşüş üreticinin gelir kaybına neden olacaktı.

Hasat

Toplama zamanı iklime göre değişkenlik gösterir; büyüme sezonunda 7 – 12 gün aralıklarla yeni büyüyenler toplanabilir. Çayın hasadı yorucu ve yoğun emek (iki-üç bin çay yaprağından sadece bir kilogram işlenmemiş çay üretilir) ve hatırı sayılır bir beceri gerektiren işlemdir . Çay toplayıcıların, kızarıklığın uzaklaştırılabileceği en uygun anı öğrenmesi gerekir. Bu da en iyi çayın üretilebilmesi için en körpe yaprakların toplanması için önemlidir. Toplamadan sonra, çay yaprakları işlenmek üzere fabrikaya taşınır. Genellikle de tarlalar fabrikalara yakın yerlerde bulunmaktadır.

Çay Üretimi

Çay üretimi bir çok aşamayı içerir: • Kurutma • Yuvarlama • Oksidasyon (‘fermantasyon’) • Kurutma • Paketleme İşlemin nispeten kolay olmasına rağmen, her bir aşamanın istenilen lezzet ve tadı elde etmek için dikkatli bir şekilde kontrol edilmesi gerekmektedir.

Kurutma

Kurutma işleminin amacı çay yaprağının nemini %70′e kadar indirmektir (bu değer bölgeden bölgeye değişir). Çay teknelerde tel ağ üzerine serilir. Hava çayların arasından geçirilir ve uniform bir yol ile çaydaki nemi uzaklaştırır. Bu işlem 12 ila 17 saat arasında sürer. Bu süre sonunda yaprak yumuşak ve esnek olur ve böylece iyi bir şekilde yuvarlanabilir.

Yuvarlama

Çay, yatay olarak yuvarlama masasında dönen yuvarlama makinesine yerleştirilir. Bu hareket çay yapraklarını kıvrılmış tel gibi gösterir. Bu işlem esnasında yaprakların üçüncü işlem olan kırılması başlanır. Geleneksel ve narin yuvarlama işlemi yerine, daha iyi bir siyah çay üretimi için diğer iki yöntem kullanılır: fanlama ve toz derecelendirmesi. Bu tür çaylar genellikle poşet çaylar için kullanılır . CTC üretim metodu : CTC ezmek, yırtmak ve bükmek içindir. Genellikle solmuş yapraklar bir makine yardımı ile uniform ebatlara kesilir. Daha sonra yapraklar CTC makinesine beslenir burada bunlar metal yuvarlayıcılarda tek basamakta kırılır, yırtılır ve bükülürler. Ekstrakte edilen hücre özsuyu toplanıp tekrar yapraklara ilave edilir. Ezilmiş yapraklar daha sonra okside edilir, kurutulur ve sınıflandırılırlar. CTC metodu genellikle Hindistan bölgesinde kullanılır. LTP metodu : Siyah çay üretimi için bir üçüncü yöntem de LTD methodudur, ismini icat edeninden almıştır, Lawrie Tea Processor. Bu metotta, solmuş yapraklar LTP makinesinde işlenmeden önce düzeltilir. Burada, yüksek hızda dönen bıçaklarla parçalara yırtılırlar. Bu olay olağan oksidasyon, kurutma ve sınıflandırma işlemleriyle takip edilir.

Oksidasyon (fermantasyon)

Bir defa yuvarlanma işlemi tamamlandığında, çay ya tekneler içine konulur ya da masa üzerine yayılır ve içerde enzimler vasıtasıyla çay yaprağı hava ile temasa geçer, okside olmaya başlar. Bu olay çayın tadını, rengini ve kuvvetini oluşturur. Bu işlem esnasında çay yaprağı yeşilden, açık kahverengine, daha sonra koyu kahverengine dönüşür ve bu olay yaklaşık 26 santigrat derecede gerçekleştirilir. Bu basamak, çayın son tadı için son derece kritiktir ve uzun süre tutulursa tadı bozulur. Oksidasyon yarım saat ile 2 saat arasında gerçekleşir. Bu işlem sabit olarak yıllardan beri termometre ile gözlenir. Daha sonra çay kurutma aşamasının son basamağına gelir. Uzun süreli oksidasyon daha koyu renkli çay oluşumuna neden olur. Yeşil çaylar okside edilmezler veya çok kısa bir süre okside edilirler. Güzel kokulu siyah çaylar kısmen okside edilirler, oysa siyah çaylar tamamen okside edilirler. Genellikle bu aşama fermantasyon olarak söz edilir. Fakat fermantasyon için mikroorganizmaların (bakteri, maya, küf, örneğin ekmek ve biradaki) kullanımı söz konusudur, ve çay fermantasyonu için uygun bir durum değildir. Çay fermantasyonu bir kimyasal oksidayon işlemdir.

Kurutma

Oksidasyonu durdurmak için, çay sıcak hava kurutucularından geçirilir. Bu olay, toplam nemi %3′ün altına indirir ve enzimleri durdurur. Oksidasyon bu işlem ile durdurulur ve kurutulmuş çay böylece paketlemeden önce sınıflandırma işlemine hazır hale gelir. Sınıflandırma için, dosyaya bakınız.

Paketleme

Çay normalde büyük ahşap kutulara koyulup, ihraç edilir. Çay ayrıca, daha küçük paketler, çay poşetleri, vb. paketlere konulabilir.

Bu içerik  15055 defa okundu.